Το Υπερταμείο και η αλλαγή στην έννοια της «δημόσιας περιουσίας» (βίντεο)

.
Η τοποθέτηση της Δέσποινας Κουτσούμπα στην Ημερίδα των αριστερών αντικαπιταλιστικών κινήσεων δήμων-περιφερειών για τον "Κλεισθένη Ι"

Το Υπερταμείο και η αλλαγή στην έννοια της «δημόσιας περιουσίας»

Δέσποινα Κουτσούμπα

Ουσιώδες μέρος της συμφωνίας της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ με την Τρόικα, που κατέληξε το 2016 σε ψήφιση ενός πακέτου προαπαιτουμένων (νόμος N. 4389/16) , ήταν η δημιουργία του λεγόμενου Υπερταμείου (κατά νόμο «Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας»), το οποίο ενσωματώνει ως «θυγατρικές» του: α. Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, β. Το ΤΑΙΠΕΔ (Ταμείο Αξιοποίησης της Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου). γ. την ΕΤΑΔ (Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου ΑΕ) και την δ. Την «Εταιρεία Δημοσίων Συμμετοχών Α.Ε.», η οποία συστήνεται με τον ίδιο νόμο. Στην τελευταία εταιρεία θα περνούσαν όλες οι μετοχές που έχει το δημόσιο στις ΔΕΚΟ –τελικά το σημείο αυτό στον νόμο άλλαξε, και οι μετοχές που κατέχει το δημόσιο στις ΔΕΚΟ πέρασαν απευθείας στο Υπερταμείο.

Σκοπός του Υπερταμείου, με βάση τον ιδρυτικό νόμο, είναι: «η Εταιρεία διαχειρίζεται και αξιοποιεί τα περιουσιακά της στοιχεία προκειμένου να: (α) συνεισφέρει πόρους για την υλοποίηση της επενδυτικής πολιτικής της χώρας και για την πραγματοποίηση επενδύσεων που συμβάλλουν στην ενίσχυση της ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας και β) συμβάλει στην απομείωση των οικονομικών υποχρεώσεων της Ελληνικής Δημοκρατίας».Επίσης, σύμφωνα με τον ίδιο νόμο, «η Εταιρεία λειτουργεί χάριν του δημοσίου συμφέροντος, σύμφωνα με τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας».

Μιλάμε δηλαδή για ένα ταμείο, στο οποίο ενσωματώνεται όλη η δημόσια περιουσία,  με σκοπό την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους. Μιλάμε για ένα Ταμείο που λειτουργεί ως χαρτοφυλάκιο ακινήτων, που η διοίκησή του και το εποπτικό του συμβούλιο ελέγχονται από την Τρόικα (το 5μελές εποπτικό συμβούλιο επιλέγεται με τη σύμφωνη γνώμη των «θεσμών», ενώ ο πρόεδρος τοποθετείται από τους «θεσμούς». Το ΔΣ του Υπερταμείου και ο Διευθύνων Σύμβουλος επιλέγονται από το εποπτικό συμβούλιο…), που αποτελείται από ανθρώπους που δεν έχουν καμία σχέση με το δημόσιο αγαθό, αλλά στόχο έχουν να αυξήσουν με κάθε τρόπο την αξία του χαρτοφυλακίου τους. Δηλαδή δημιούργησαν ένα ιδιωτικό χαρτοφυλάκιο της περιουσίας του δημοσίου, που θα το διαχειρίζονται οι εκλεκτοί της Τρόικας, για να την «αξιοποιήσουν» στην αποπληρωμή του χρέους!

Σε αυτό το Ταμείο έχουν μεταβιβαστεί οι μετοχές από όλες οι εταιρείες του δημοσίου, όπως οι ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ, Ελληνικά Πετρέλαια, ΟΑΣΑ, ΟΣΥ, ΣΤΑΣΥ,ΕΛΤΑ, ΔΕΘ, αεροδρόμια κλπ. Σε αυτό το Ταμείο έχει μεταβιβαστεί και η ΕΤΑΔ με «προίκα» τα 72.000 ακίνητα του δημοσίου που είχε στην κατοχή της πριν την ψήφιση του σχετικού νόμου (2016) και προβλέπεται στο μέλλον να της μεταβιβαστούν και άλλα ακίνητα από τα συνολικά 250.000 ακίνητα που έχει στην κατοχή του το δημόσιο. Έτσι προέκυψε και το θέμα των 10.119 ακινήτων του δημοσίου που, αφού μεταβιβάστηκαν στην ΕΤΑΔ τον Ιούνιο 2017, αποκαλύφθηκε ότι μέσα σε αυτά βρίσκονταν η Κνωσός, το Μουσείο Ηρακλείου, ο Λευκός Πύργος, αλλά και νοσοκομεία, δρόμοι, οικόπεδα που έχουν απαλλοτριωθεί για αποχετεύσεις και πολλά άλλα…

Πριν πάμε στο τι θα σημάνει αυτό και πώς σχετίζεται με τον Κλεισθένη, χρειάζεται μια απαραίτητη διευκρίνιση: Η δημόσια περιουσία, και αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία μέσα σε αυτούς, είανι στην κυριότητα του Υπουργείου Οικονομικών (αυτό σημαίνει «δημόσια περιουσία» κατά το Σύνταγμα) εκ μέρους του οποίου τα διαχειριζόταν κυρίως η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου, ο ΕΟΤ, η ΕΤΑΔ ή τα Υπουργεία. Αυτό ως τώρα δεν αποτελούσε πρόβλημα, γιατί η ΚΕΔ ή ο ΕΟΤ, ούτε η ΕΤΑΔ ως το 2016 είχαν ως ιδρυτικό σκοπό τη διαφύλαξη της περιουσίας του δημοσίου και όχι το ξεπούλημά της! Τώρα τα ίδια ακίνητα περνούν στο Υπερταμείο (μέσω της ΕΤΑΔ), με σκοπό να χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή του χρέους.

Εδώ λοιπόν έχουμε την πρώτη αλλαγή, που είναι η αλλαγή στον ίδιο το σκοπό και την έννοια του τι είναι και σε τι χρησιμεύει η ίδια η «δημόσια περιουσία». Ως τώρα ήταν στη διαχείριση της εκάστοτε κυβέρνησης, για να διατίθεται για δημόσιους σκοπούς. Μέρος αυτών των δημόσιων σκοπών μπορεί να ήταν και τα έσοδα (πχ με την ενοικίαση πλαζ για ομπρέλες-ξαπλώστρες, ή με τα έσοδα από τα εισιτήρια των αρχαιολογικών χώρων), όμως ο βασικός σκοπός δεν ήταν αυτός. Ο βασικός σκοπός ήταν να δίνονται τα κτίρια για εξυπηρέτηση μουσείων, βιβλιοθηκών, να γίνονται πάρκα, νοσοκομεία, σχολεία κλπ. Επίσης, αν προέκυπταν έσοδα, αυτά πήγαιναν στον κρατικό προϋπολογισμό, από όπου μπορούσαν να αναδιανεμηθούν και πάλι για δημόσιο σκοπό.

Τώρα αυτό αλλάζει: η δημόσια περιουσία αντιμετωπίζεται μόνο από την οικονομική σκοπιά, από το πόσα χρήματα μπορούν να εισπραχθούν από αυτήν. Γι’ αυτό και η διαχείρισή της φεύγει από την αρμοδιότητα της κυβέρνησης και ανατίθεται στο ΔΣ του Υπερταμείου, το οποίο λειτουργεί με όρους ιδιωτικής αγοράς. Τα έσοδα είναι προορισμένα εξαρχής να δίνονται στην αποπληρωμή του «δημοσίου» χρέους –και να ταΐζουν τις απέραντες στρατιές συμβούλων και παρασυμβούλων του ίδιου του Ταμείου (ήδη το ύψος των μισθών του ΔΣ και του εποπτικού Συμβουλίου του Υπερταμείου είναι ένα σκάνδαλο από μόνο του). Το ερώτημα δεν είναι πια «σε τι μπορεί να χρησιμεύσει ένα ακίνητο στο κοινωνικό σύνολο», αλλά «πόσα χρήματα μπορούμε να βγάλουμε από αυτό το ακίνητο».

Το ίδιο ισχύει και για τις ΔΕΚΟ, τα ΔΣ των οποίων σήμερα είναι σε φάση «αξιολόγησης» από το ΔΣ του Υπερταμείου, αφού πλέον είναι αρμοδιότητα του Υπερταμείου να διορίζει το ΔΣ της ΔΕΗ, της ΕΥΑΘ, της ΕΥΔΑΠ και άλλων υπηρεσιών κοινής ωφέλειας. Με τον ίδιο τρόπο και εδώ, το ρεύμα και το νερό παύουν να αντιμετωπίζονται ως δημόσιο αγαθό, και αντιμετωπίζονται ως επιχειρήσεις προσπορισμού οφέλους.

Η ανάθεση της δημόσιας περιουσίας στο Υπερταμείο, όμως, έχει και μια άλλη πτυχή: «αποπολιτικοποιεί» τα θέματα της δημόσιας περιουσίας και των δημόσιων αγαθών και «αντικειμενικοποιεί» τις διαδικασίες των ιδιωτικοποιήσεων. Δεν είναι πια ζήτημα της κυβέρνησης το αν θα ιδιωτικοποιηθεί το νερό ή το αν θα υπάρχει κοινωνικό τιμολόγιο στη ΔΕΗ. Είναι θέμα του Υπερταμείου, που δεν εκλέγεται, δεν έχει πολιτικό κόστος και -άλλωστε- αρμοδιότητά του είναι να λειτουργεί με το αποκλειστικό κριτήριο της αύξησης των εσόδων. Το Υπερταμείο είναι ένας «θεσμός» έξω από κάθε πολιτικό κόστος, με τρόπο ώστε να καταργείται το ίδιο το αντικείμενο της διεκδίκησης: το δημοψήφισμα της Θεσσαλονίκης ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ προφανώς και κάθε κυβέρνηση θα το λάμβανε υπόψη της. Δεν είναι όμως σε καμία περίπτωση υποχρεωμένα τα στελέχη του Υπερταμείου να λάβουν τίποτε από αυτά υπόψη τους, πέρα από τον ιδρυτικό τους σκοπό που είναι η αποπληρωμή του «δημόσιου» χρέους. Όπως και άλλες ΑΕ και Ανεξάρτητες Αρχές, που αναλαμβάνουν δημόσιες λειτουργίες, ενώ δεν ανήκουν στο δημόσιο, με τη λειτουργία τους «αποπολιτικοποιούν» τη λειτουργία του δημοσίου όχι βέβαια γιατί δεν ασκούν πολιτική, αλλά με την έννοια ότι αυτή η πολιτική παρουσιάζεται ως «ανεξάρτητη» από την πολιτική ευθύνη του εκάστοτε υπουργού και της εκάστοτε κυβέρνησης, ως μια «αντικειμενική» πολιτική. Μια πολιτική που είναι προορισμένη να συνεχιστεί ανεξάρτητα από την εναλλαγή κυβερνήσεων, γιατί πια «έτσι είναι», κι άλλωστε «όλα τα κόμματα συναινούν σε αυτό».

Με έναν τρόπο, αυτή η «αποπολιτικοποίηση» και η «συναίνεση» είναι δύο βασικά χαρακτηριστικά που εισφέρει ο Κλεισθένης και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση –κι όλα αυτά με τον «μανδύα» της απλής αναλογικής! Η απλή αναλογική που διαφημίζει ο ΣΥΡΙΖΑ είναι απλή αναλογική σε ένα συμβούλιο που δεν θα έχει βασικές αρμοδιότητες, οι οποίες μεταφέρονται στη δικαιοδοσία του δημάρχου ή του περιφερειάρχη «για να μπορεί να λειτουργεί ο Δήμος/η Περιφέρεια». Στην πραγματικότητα είναι απλή αναλογική για το πώς θα μοιραστούν οι καρέκλες, με την πρόβλεψη όμως να μην υπάρχει καμία επίπτωση στην πολιτική που θα ασκείται, που «βγαίνει» εκτός συμβουλίου και αποφασίζεται αλλού. Άρα, απλή αναλογική σε αποφάσεις που δεν θα αλλάξουν την «αντικειμενική» πολιτική του Οικονομικού Παρατηρητηρίου των ΟΤΑ, των μνημονίων, της αύξησης δημοτικών τελών, της κατάργησης κοινωνικών παροχών, αλλά θα μεταφέρει την αντιπαράθεση στο ποιος μπορεί να «διαχειριστεί καλύτερα» την ίδια πολιτική.

Αντίστοιχα, η «συναίνεση» του να τοποθετούνται αντιδήμαρχοι/αντιπεριφερειάρχες από παρατάξεις της αντιπολίτευσης είνι αεφικτή ακριβώς πάνω σε αυτή τη βάση της «αντικειμενικοποίησης» της πολιτικής και της συμφωνίας των βασικών παρατάξεων στη μνημονιακή πολιτική,  στις ιδιωτικοποιήσεις, στη λειτουργία των Δήμων και Περιφερειών με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια.

Το παράδειγμα της μεταβίβασης των μνημείων στο Υπερταμείο

Ας έρθουμε να εφαρμόσουμε όλα τα παραπάνω σε μια συγκεκριμένη περίπτωση: την απόφαση του Κυβερνητικού Συμβουλίου Οικονομικής Πολιτικής και την Υπουργική Απόφαση Τσακαλώτου του Ιούνη 2018, με την οποία μεταβιβάστηκαν 10.119 ακίνητα του δημοσίου στο Υπερταμείο. Κανονικά ο νόμος 4389 εξαιρούσε της μεταβίβασης τις περιοχές Natura, τους αρχαιολογικούς χώρους, τους αιγιαλούς, τα δάση, όπως και τα ακίνητα των ΟΤΑ, που δεν είναι καν στην αρμοδιότητα του Υπουργού Οικονομικών.

Τον Σεπτέμβριο 2018 αποκαλύφθηκε ότι, μεταξύ των 10.119 ακινήτων που μεταβιβάστηκαν είναι περίπου 2.300 ακίνητα του ΥΠΠΟΑ, μεταξύ αυτών σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι, μνημεία και μουσεία. Στην ίδια λίστα περιλαμβάνονται ακίνητα των ΟΤΑ, νοσοκομεία, κτίρια σχολείων, αστυνομικών τμημάτων, δασικές εκτάσεις, αιγιαλοί, το δάσος του Σέιχ Σου και άλλα ακίνητα που με βάση το νόμο θα έπρεπε να μην είχαν περάσει ποτέ! Μόλις ξέσπασε το σκάνδαλο, η πρώτη ανακοίνωση του Υπουργείου Οικονομικών ενημέρωνε ότι η λίστα των 10.119 ΚΑΕΚ (κωδικοί αριθμοί Κτηματολογίου) στάλθηκαν στο ΚΥΣΟΙΠ από το Υπερταμείο. Πηγαίνοντας προς τα πίσω, το Υπερταμείο μας ενημέρωσε ότι τον Γενάρη του 2018 είχε αναθέσει σε δύο ιδιωτικές εταιρείες συμβούλων να ξεδιαλέξουν τα ακίνητα και να φτιάξουν λίστα με αυτά που θα περάσουν στο Υπερταμείο. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, οι υπουργοί που υπέγραψαν τη μεταβίβαση, είδαν μόνο τους αριθμούς των ΚΑΕΚ και δεν ήξεραν καν ότι μεταβίβαζαν στο Υπερταμείο την Κνωσό και τους βασιλικούς τάφους των Αιγών! Ούτε λίγο ούτε πολύ, οι υπουργοί «δεν ήξεραν». Ούτε το αρμόδιο Υπουργείο Πολιτισμού «δεν ήξερε», γιατί όλα είχαν γίνει από τους συμβούλους του Υπερταμείου. Τρεις μήνες μετά, με την Κνωσό να έχει μεταβιβαστεί στο Υπερταμείο, κανείς από την κυβέρνηση δεν ευθύνεται για αυτό…

Τι μέλει γενέσθαι;

Προφανώς δεν έχουν σκοπό να πουλήσουν την Ακρόπολη ή να ιδιωτικοποιήσουν την Κνωσό. Προφανώς! Κανένας επιχειρηματίας δεν είναι τόσο χαζός που να θέλει να αναλάβει το κόστος λειτουργίας ενός αρχαιολογικού χώρου. Δεν τους νοιάζει το κόστος, τα έσοδα τους νοιάζουνε –όπως σε κάθε ιδιωτικοποίηση άλλωστε. Γι’ αυτό ο Ν. 4389/16 διαχωρίζει την «κυριότητα» των εξαιρούμενων αρχαιολογικών χώρων, των περιοχών NATURA και αιγιαλών, από την «διαχείρισή» τους, και προβλέπει ότι η ΕΤΑΔ κρατάει την «διαχείριση» όλων των παραπάνω, ακόμη κι όταν αυτά έχουν εξαιρεθεί από τη μεταβίβαση! Τι σημαίνει αυτό με απλά λόγια; Ότι το Υπερταμείο θα διεκδικήσει την διαχείριση του αναψυκτηρίου ή του πωλητηρίου στην Κνωσό, θα πουλήσει τα κτίρια των Μουσείων και θα υποχρεώσει το ΥΠΠΟΑ να πληρώνει νοίκι σε έναν ιδιώτη (όπως άλλωστε έχει ήδη γίνει με το κτίριο στη Μπουμπουλίνας και άλλων υπουργείων), ή θα ζητήσει ποσοστό εσόδων από τα εισιτήρια της Σπιναλόγκαςκι αργότερα ότι μπορεί να αναθέσει τη φύλαξη ή την καθαριότητα των αρχαιολογικών χώρων σε ιδιώτη εργολάβο. Αυτά που προσπαθούν εδώ και τόσον καιρό οι διαδοχικές κυβερνήσεις και δεν τους αφήνουν οι κινητοποιήσεις των εργαζόμενων, πάνε να τα περάσουν μέσω του ΔΣ του Υπερταμείου!

Το ίδιο ισχύει και για τα κτίρια των νοσοκομείων, που μπορεί να βρεθούν να πληρώνουν νοίκι, ή για πάρκα και άλλους χώρους που έχουν παραχωρηθεί στους Δήμους και τώρα περνάνε στο Υπερταμείο, όπως το στρατόπεδο Κόδρα: μπορούν κάλλιστα να το παραχωρήσουν στον Δήμο για να γίνει χώρος αναψυχής και αθλητισμού, με το αντίστοιχο όμως αντίτιμο. Και βέβαια αυτό το «αντίτιμο» θα επιβαρύνει τελικά τους ασθενείς στα νοσοκομεία ή τους δημότες που θα θέλουν να κάνουν χρήση ενός πάρκου ή ενός χώρου άθλησης. Αν τους αφήσουμε…